In de roes van reizen
De eerste stap in onze wereldreis gaan we zetten, maar waar beginnen we aan? Maakt reizen wel gelukkig?
Voor we vertrekken lezen we ter voorbereiding een hele serie aan boeken. We zijn goed bezig want reizen maakt gelukkig, zegt de hoogleraar Ap Dijksterhuis in zijn boek Wie (niet) reist is gek, gebaseerd op ruim dertig onderzoeken, boeken en eigen ervaringen. Als je brein razendsnel nieuwe prikkels verwerkt, kom je in een roes? Ap is psycholoog aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en verslaafd aan reizen naar verre landen.
Je bent gelukkiger naarmate je langer en verder weg bent.
Ver van huis ben je in staat creatiever en gelukkiger te zijn. Over de grens werkt je brein soepeler en evenwichtiger dan thuis. Dat komt onder meer omdat reizen ons bevrijdt van ballast en ruimte biedt voor nieuwe inzichten. Dat verschil merk je al op vakantie naar de camping in de Dordogne, maar het wordt pas echt spectaculair als je de westerse wereld achter je laat en je getroffen wordt door een cultuurschok. Van alle manieren om onze geest te masseren, is reizen de meest weldadige. Je bent gelukkiger naarmate je langer en verder weg bent. In een land als India heb je een ander referentiekader nodig om te begrijpen wat je ziet. Zo’n land brengt je op nieuwe ideeën. Schilders en schrijvers hebben niet voor niets altijd gereisd. Verwacht geen wonderen als je behoefte hebt aan een ligbed langs het zwembad. Pas als je eropuit trekt, stimuleert reizen sommige hersendelen.
Voor je persoonlijk geluk maakt het niet veel uit waar je naartoe trektals je maar gaat.
Zes redenen hoe dat komt.
1. Verwondering houdt lenig
Het vermogen om je te verbazen leidt tot creativiteit en mentale groei, blijkt uit ruim dertig publicaties tussen 1962 en 2016. Verwondering maakt ons minder materialistisch en gehaast, behulpzamer en bescheidener. Het houdt de geest lenig. Vanuit verwondering kan een mens oprecht blij worden. Waar gebeurt dat vaker dan op reis? Thuis kun je een documentaire volgen over de Grand Canyon of de Taj Mahal, maar pas in het echt benemen ze je de adem. Dan hoor je jezelf plots een zucht slaken, alleen omdat de schoonheid van de ervaring zo overweldigend is. Terug thuis kijk je met andere ogen.
2. Het schept ruimte
De wetenschap is er duidelijk over, naarmate we meer stress ervaren, hapert het hersendeel vaker dat zorgt voor ons geheugen, bewustzijn en aandacht. Enkele dagen je mail niet checken en een boek lezen of een gesprek voeren kan al psychologisch verfrissen. Maar alleen reizen, brengt de geest volledig op orde. Want onderweg zijn, haalt het automatisme uit je doen en laten. Reiservaringen inspireren het brein met nieuwe prikkels en ingevingen. Het beste voorbeeld uit de historie is de tocht van de Beagle van Darwin. Het bood de voedingsbodem voor de evolutietheorie.
3. De roes van reizen
Als je veel prikkels moet verwerken, word je high. Dat werkt het best in een stad waar je een cultuurshock ervaart. De eerste reis in Delhi India had ik dat. Taxi’s toeterden, riksjarijders riepen, fruitverkopers duwden hun koopwaar onder je neus en een koe liet haar vlaai op straat kletteren, net niet op je voeten. Ronddwalen in Abidjan Ivoorkust en je laten verbazen. Als de schermer invalt terug naar je hotel gestuurd worden door bezorgde prostituees. Op je kamer je opgesloten voelen en de reuring van de stad horen. Als het licht uitvalt omdat elektra op rantsoen is in Ouagadougou Burkina Faso. Het plezier als een stadsdeel weer verlicht werd. Onze ogen, oren en neuzen werken dan harder dan ooit. Na enige tijd merkte ik dat ik niet zomaar vrolijk was, maar euforisch. Ik was high.
Uit een onderzoek in 2006 blijkt dat mensen een staat van euforie kunnen bereiken als ze razendsnel nadenken of hun zintuigen op volle toeren werken. Het brein maakt dan dopamine aan, wat een gevoel van genot en blijdschap geeft. Ap Dijksterhuis noemt dat euforisch ontheemd raken. En dan is er nog wat hij nostgarie noemt. Het gevoel dat je bent aangekomen in een oord dat geborgenheid oproept dankzij trage dorpstaferelen en een natuurlijke uitstraling. Het is geen vorm van lijden (nostalgie) en een samentrekking van terugkeer (nostos) en vreugde (gara).
4. Meer inlevingsvermogen
Door te reizen krijg je een beter besef dat mensen ten diepste op elkaar lijken. Ze hebben dezelfde universele behoeften aan liefde en veiligheid. Je ervaart de basale liefdevolle verbondenheid. Ik heb door te reizen meer vertrouwen in anderen gekregen. Graag stimuleer ik iedereen om op pad te gaan. Ik geloof dat het andere werelden ontdekken iets goeds met je doet: je weet meer, je beseft meer en je leert vooroordelen te herzien en los te laten.
5. Je leven lijkt langer
In verschillende wetenschappelijke experimenten is het verband onderzocht tussen de hoeveelheid prikkels en tijdsbeleving. Een routineklus gaat gevoelsmatig sneller voorbij dan dat wat je voor de eerste keer doet. Dat komt doordat nieuwe stimuli extra aandacht vragen en dieper worden verwerkt. Zo is het met reizen ook. Een dag thuis voelt als een dag, een dag Zuid-Frankrijk voelt als twee dagen, een dag Istanboel voelt als vier dagen en een dag Dhaka als een week.
Een volle agenda thuis heeft niet hetzelfde effect. Na vier drukke dagen krijg je het gevoel dat je stikt. Tijd voor een vrij weekend of dan maar snel de koffers pakken?
6. Reizen maakt gelukkig
Op reis vind je jezelf wordt vaak gezegd, maar dat is niet, zoals mensen soms verwachten, het komt doordat de schijnwerpers op andere mensen staan. Er zijn meer redenen waarom reizen gelukkig maakt. Een ervan is simpel, je leeft meer in wat er gebeurd, in het nu. Je bent gefocust op wat je doet en je hebt geen tijd en ruimte om te denken aan gedoe op je werk, of je aankomende bezoek aan de tandarts. Het meest happy? Dat was ik alleen lopend door de velden buiten Delhi. Spelen en zingen met kinderen die je niet verstaan, maar wel je lol voelen. Beetje bang of alles goed gaat komen en dat loslaten en gewoon zijn, heerlijk.
