Indicatorplanten, wat?
De tuin staart me aan, dagelijks. Ik wil haar helpen, voeden, indelen, mooi maken. We willen een terras ergens, maar waar? Ik wil een moestuin. Eentje op basis van natuurlijke principes, liefst permacultuur. Daarom ben ik me aan het oriënteren op hoe dat kan en misschien wel moet?
De eerste fase van een tuin ontwerpen bestaat uit observeren
Aan welke zijde van de tuin richt je de moestuin het beste in? Observeren doe je met al je zintuigen krijg ik als instructie. Luisteren is belangrijk, maar ook geur, smaak en tast helpen je verder. Waar komt de wind vandaan? Hoeveel zon valt waar en wanneer in de tuin? Waar duiken problemen op? Onze tuin is momenteel een puinhoop met in ieder geval veel brandnetel, kleefkruid en wilde braam. In het midden is onze tuin zo goed als leeg als je het kleefkruid wegdenkt. Er ligt wit zand, klei en asfaltkorrels door elkaar heen. Aan de westzijde en zuidzijde bij de sloot staan bomen met onderaan flinke brandnetels. Aan de noordkant ons huis en in het oosten ligt de dijk. Problemen hebben we voldoende. Een enorme boom blijkt ondertussen hol geworden, aangegeten door klimop tot op wel 8 meter hoogte. Een andere een populier is te oud en dient ook verwijderd te worden. Aan de westkant naast het huis heeft de wilde braam het volledige terrein overgenomen. Dat wordt nog een keer flink snoeien. Welke planten passen in onze grond? Welke passen naast elkaar? Hoe hou je het ongedierte weg? Observeren maakt het niet gemakkelijker. Het levert me alleen nog meer vragen op, oef, maar eens beginnen bij het begin.
Wat voor tuin hebben we nu eigenlijk?
Hoe weet een hovenier wat voor tuin voorligt en wat je daar kan planten? Welk type bodem, de toestand ervan en algemene indruk van de voedingswaarde? Na wat inlezen ontdek ik dan je een tuin oftewel landschap kan lezen aan de hand van indicator planten. Wat? ja indicatorplanten. Hieronder is er een, weet je welke?
Bij verdere navraag blijken er diverse beproefde methodes te zijn. Bodemonderzoek, korrelgrootte voelen van de bodem om te bepalen of je nu zand, leem of klei of een combi ervan hebt. Maar ook het lezen van de vegetatie. De vegetatie zegt immers heel veel over de toestand van een bodem. Veel planten zijn generalisten, wat inhoud dat ze geen specifieke voorkeur hebben en overal wel willen staan, maar er zijn ook opportunisten en specialisten (Ik lees toch over tuinen en planten…het is soms net of ik aan het werk ben). Deze twee groepen zeggen iets over de toestand, hetzij een voedselrijke omgeving, natte, droge, zure, alkalische maar ook of het verstoord is. Deze groep planten wordt ook wel omschreven als indicatorplanten.
Zeven verschillende grond toestanden
Indicatorplanten zeggen dus iets over de toestand van de grond. Kenners onderscheiden zeven soorten grond, namelijk stikstofrijke en stikstofarme, alkalische, zure, droge, vochtige en dichtgeslagen grond. Op het eerste oog herken ik enkele planten, die in onze tuin en haven staan, die heb ik vet gemaakt.
Stikstofrijke grond:
– Vogelmuur (Stellaria media)
– Grote brandnetel (Urtica dioica)
– Kleine brandnetel (Urtica urens)
– Fluitenkruid (Anthriscus sylvestris)
– Gewone berenklauw (Heracleum sphondylium)
– Gewone vlier (Sambucus nigra)
– Uitstaande melde (Atriplex patula)
– Kleefkruid (Galium aparine)
– Herderstasje (Capsella bursa-pastoris)
– Melganzevoet of witte ganzevoet (Chenopodium album)
– Bijvoet (Artemisia vulgaris
Stikstofarme grond:
– Gewoon reukgras (Anthoxanthum odoratum)
– Schapegras (Festuca ovina)
– Muizenoor (Hieracium pilosella)
– Valse kamille (Anthemis arvensis)
– Grote tijm (Thymus pulegioides)
Alkalische grond:
– Veldsalie (Salvia pratensis)
– Zomeradonis of kooltje vuur (Adonis aestivalis)
– Wilde ridderspoor (Consolida regalis)
– Kleine pimpernel (Sanguisorba minor)
– Betonie of het koortskruid (Stachys officinalis)
– Heelkruid (Sanicula europaea)
– Blauwgras (sesleria varia)
Zure grond:
– Schapezuring (Rumex acetosella)
– Adelaarsvaren (Pteridium aquilinum)
– Struikhei (Calluna vulgaris)
– Blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus)
– Valse kamille (Anthemis arvensis)
– Gladde witbol (Holcus mollis)
– Bochtige smele (Avenalla flexuosa)
– Borstelgras (Nardus stricta)
Droge grond:
– Kromhals (Lycopsis arvensis
– Vroegeling (Erophila verna)
– Grote tijm (Thymus pulegioides)
– Gele kamille (Anthemis tinctoria)
Vochtige grond:
– Bosbies (Scirpus sylvaticus)
– Pijpestrootje (Molinia caerulea)
– Akkermunt (Mentha arvensis)
– Kruipende boterbloem (Ranunculus repens)
– Klein hoefblad (Tussilago farfara)
– Pitrus (Juncus effusus)
– Biezenknoppen (Juncus conglomeratus)
Dichtgeslagen grond:
– Heermoes (Equisetum arvensis) (handig als natuurlijke verdelger soort limonadesiroop van maken en in spuitfles gebruiken tegen o.a. luizen)
– Paardenbloem (Taraxacum officinale)
– Grote weegbree (Plantago major)
– Zilverschoon (Potentilla anserina)
Bij de haven hebben we kennelijk dichtgeslagen grond alle vier de indicatorplanten komen er voor. Rond het huis is het lastiger. Waarschijnlijk stikstofrijke grond, maar wat kan je daarin goed verbouwen?
Mijn verjaardagscadeautjes willen ondertussen graag de vrije grond in, maar ik ben nog niet zover. Gelukkig is de verzengende zon afgenomen en kan ik ze nu af en toe met rust laten. Waar poot ik die heerlijke aardbeien, courgettes, tomaten, paprika’s, laurier en kruidenplanten? Ik ben nog een ontzettende niet kenner. Mijn zoektocht gaat onder hun smachtende blikken onder enige druk verder.
